دوران بارداری یکی از حساس‌ترین و مهم‌ترین دوره‌های زندگی زنان است که در آن، توجه به سلامت مادر و جنین از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این دوران، تغییرات هورمونی گسترده‌ای در بدن اتفاق می‌افتد که بر سلامت پوست و مو نیز تأثیر می‌گذارد. بسیاری از زنان در این دوره با مشکلاتی مانند آکنه، لک‌های پوستی، خشکی و تغییرات رنگ پوست مواجه می‌شوند و به دنبال محصولات مراقبتی مؤثر برای رفع این مشکلات هستند. اما نکته مهم این است که برخی از محصولات پوستی و بهداشتی حاوی ترکیباتی هستند که می‌توانند برای جنین مضر باشند. در این مقاله، به طور جامع و علمی به بررسی ترکیباتی که در دوران بارداری باید از آن‌ها اجتناب شود و دلایل ممنوعیت استفاده از آن‌ها می‌پردازیم.
رتینوئیدها Retinoids
توضیح علمی: رتینوئیدها یکی از مشتقات ویتامین A هستند که معمولاً در محصولات ضد پیری و درمان آکنه استفاده می‌شوند. این ترکیبات به افزایش سرعت نوسازی سلولی و کاهش چین و چروک کمک می‌کنند. از جمله رایج‌ترین انواع رتینوئیدها می‌توان به رتینول، ترتینوئین Tretinoin و ایزوترتینوئین Isotretinoinاشاره کرد.
خطرات در دوران بارداری: مطالعات نشان داده‌اند که استفاده از رتینوئیدهای خوراکی مانند ایزوترتینوئین در دوران بارداری می‌تواند به نقص‌های مادرزادی شدید از جمله نواقص قلبی، مغزی و ستون فقرات در جنین منجر شود. هرچند که میزان جذب رتینوئیدهای موضعی کمتر است، اما پزشکان توصیه می‌کنند که در دوران بارداری از هرگونه محصول حاوی رتینوئیدها خودداری شود، زیرا خطر بالقوه‌ای برای جنین وجود دارد.
محصولات جایگزین: در دوران بارداری، به جای رتینوئیدها می‌توان از محصولات حاوی آنتی‌اکسیدان‌ها مانند ویتامین C یا نیاسینامید برای کاهش چین و چروک و بهبود بافت پوست استفاده کرد.
سالیسیلیک اسید Salicylic Acid
توضیح علمی: سالیسیلیک اسید یک بتا هیدروکسی اسید BHA است که به طور گسترده در محصولات ضد آکنه و لایه‌بردارهای شیمیایی استفاده می‌شود. این ماده توانایی نفوذ به عمق منافذ پوست را دارد و با لایه‌برداری از پوست، به پاکسازی منافذ و کاهش جوش کمک می‌کند.
خطرات در دوران بارداری: سالیسیلیک اسید در دوزهای بالا (به‌ویژه در فرم‌های خوراکی مانند آسپرین) می‌تواند باعث نقص‌های مادرزادی، مشکلات قلبی و ریوی در جنین شود. هرچند استفاده موضعی از این ماده در دوزهای پایین‌تر (کمتر از 2%) معمولاً بی‌خطر تلقی می‌شود، اما پزشکان توصیه می‌کنند که در دوران بارداری حتی از فرم‌های موضعی این ماده نیز اجتناب شود، به‌ویژه در محصولاتی که نیاز به استفاده مکرر دارند.
محصولات جایگزین: به جای سالیسیلیک اسید، می‌توان از لایه‌بردارهای ملایم‌تر مانند اسید لاکتیک یا اسید گلیکولیک با غلظت پایین استفاده کرد.
هیدروکینون Hydroquinone
توضیح علمی: هیدروکینون یک ماده روشن‌کننده قوی پوست است که برای درمان لک‌های پوستی، ملاسما و هیپرپیگمانتاسیون استفاده می‌شود. این ماده از طریق مهار تولید ملانین در پوست، به کاهش تیرگی و یکنواخت کردن رنگ پوست کمک می‌کند.
خطرات در دوران بارداری: مطالعات نشان داده‌اند که میزان جذب هیدروکینون از طریق پوست بالا است (نزدیک به 45%)، به همین دلیل استفاده از این ماده در دوران بارداری توصیه نمی‌شود. اگرچه هیچ مطالعه قطعی انسانی در مورد خطرات هیدروکینون برای جنین وجود ندارد، اما به دلیل جذب بالای آن، توصیه می‌شود که از محصولات حاوی این ماده در دوران بارداری اجتناب شود.
محصولات جایگزین: برای درمان لک‌های پوستی در دوران بارداری می‌توان از مواد جایگزین مانند نیاسینامید، ویتامین C و آلفا آربوتین استفاده کرد که ایمن‌تر هستند.
فتالیت‌ها Phthalates
توضیح علمی: فتالیت‌ها گروهی از مواد شیمیایی هستند که به‌عنوان نرم‌کننده در پلاستیک‌ها و همچنین به عنوان عامل تثبیت‌کننده عطرها در محصولات آرایشی و بهداشتی استفاده می‌شوند. این مواد در طیف وسیعی از محصولات، از جمله عطرها، لاک ناخن، اسپری مو و محصولات مراقبت از مو یافت می‌شوند.
خطرات در دوران بارداری: فتالیت‌ها می‌توانند از طریق پوست جذب شوند و وارد جریان خون شوند. تحقیقات نشان داده است که فتالیت‌ها می‌توانند باعث اختلالات هورمونی و نقص‌های مادرزادی در جنین شوند. به‌ویژه خطر تأثیرات منفی بر سیستم تولیدمثلی و رشد جنسی در جنین‌های پسر وجود دارد .
محصولات جایگزین: در دوران بارداری بهتر است از محصولات بدون عطر و فاقد فتالیت‌ها استفاده شود. انتخاب محصولات طبیعی و ارگانیک که فاقد مواد شیمیایی مضر هستند نیز توصیه می‌شود.
فرمالدهید Formaldehyde
توضیح علمی: فرمالدهید یک ماده نگهدارنده و ضد باکتری قوی است که دربرخی از محصولات آرایشی، لاک ناخن و محصولات صاف‌کننده مو استفاده می‌شود. این ماده به دلیل خواص ضد میکروبی خود، به طولانی کردن عمر محصولات کمک می‌کند.
خطرات در دوران بارداری: فرمالدهید به‌عنوان یک ماده سرطان‌زا شناخته شده است و استنشاق یا جذب آن از طریق پوست می‌تواند خطرات جدی برای سلامت مادر و جنین ایجاد کند. تحقیقات نشان داده‌اند که فرمالدهید می‌تواند باعث تحریک دستگاه تنفسی، مشکلات پوستی و حتی نقص‌های مادرزادی در جنین شود .
محصولات جایگزین: به جای استفاده از محصولات حاوی فرمالدهید، می‌توان از محصولات طبیعی و فاقد مواد نگهدارنده مصنوعی استفاده کرد. همچنین، برای صاف کردن موها در دوران بارداری، روش‌های ایمن‌تر مانند کراتینه‌های فاقد فرمالدهید توصیه می‌شود.
اکسی‌بنزون (Oxybenzone)
توضیح علمی: اکسی‌بنزون یک فیلتر اشعه ماوراءبنفش (UV) است که در بسیاری از کرم‌های ضدآفتاب استفاده می‌شود. این ماده با جذب اشعه‌های UV، از پوست در برابر آسیب‌های خورشیدی محافظت می‌کند.
خطرات در دوران بارداری: مطالعات نشان داده‌اند که اکسی‌بنزون می‌تواند به راحتی از طریق پوست جذب شده و وارد جریان خون شود. این ماده به دلیل خواص اختلالات هورمونی و تأثیرات منفی بر رشد جنین، باید در دوران بارداری اجتناب شود . برخی مطالعات حتی ارتباطی بین استفاده از ضدآفتاب‌های حاوی اکسی‌بنزون و افزایش خطر نقص‌های مادرزادی مانند بیماری قلبی در جنین یافته‌اند.
محصولات جایگزین: در دوران بارداری بهتر است از ضدآفتاب‌های فیزیکی (مینرال) حاوی اکسید روی (Zinc Oxide) یا دی‌اکسید تیتانیوم (Titanium Dioxide) استفاده شود که ایمن‌تر هستند و بر روی سطح پوست باقی می‌مانند.
سولفات‌ها (Sulfates)
توضیح علمی: سولفات‌ها، به ویژه سدیم لوریل سولفات (SLS) و سدیم لورت سولفات (SLES)، مواد شوینده قوی هستند که در بسیاری از شامپوها، صابون‌ها و محصولات شوینده یافت می‌شوند. این مواد به ایجاد کف کمک می‌کنند و به طور گسترده در محصولات تمیزکننده استفاده می‌شوند.
خطرات در دوران بارداری: استفاده از محصولات حاوی سولفات‌ها در دوران بارداری می‌تواند باعث خشکی، تحریک و التهاب پوست شود. هرچند شواهد قطعی در مورد تأثیرات سولفات‌ها بر سلامت جنین وجود ندارد، اما بسیاری از متخصصان پوست توصیه می‌کنند که در این دوران از محصولات ملایم‌تر و فاقد سولفات استفاده شود.
محصولات جایگزین: در دوران بارداری بهتر است از شامپوها و صابون‌های فاقد سولفات و مواد شیمیایی خشن استفاده شود. محصولات حاوی روغن‌های طبیعی و مواد مرطوب‌کننده ملایم گزینه مناسبی برای جایگزینی هستند.
آنچه مهم است
در دوران بارداری، آگاهی از ترکیبات موجود در محصولات پوستی و بهداشتی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. استفاده از برخی مواد شیمیایی مانند رتینوئیدها، سالیسیلیک اسید، هیدروکینون، فتالیت‌ها، فرمالدهید، اکسی‌بنزون و سولفات‌ها می‌تواند به سلامت جنین آسیب برساند. بنابراین، توصیه می‌شود که قبل از استفاده از هرگونه محصول جدید در دوران بارداری، با یک پزشک متخصص مشورت شود و از محصولات ایمن‌تر و طبیعی استفاده گردد.
